Назіральнікі не ўбачылі нічога новага ў час датэрміновага галасавання на парламенцкіх выбарах у Беларусі. Выбарчы працэс не стаў дэмакратычней, але і нечаканага пагаршэння таксама не назіраецца. Характар ​​найбольш распаўсюджаных парушэнняў не змяняецца ад выбараў да выбараў, і новых тэндэнцый у гэтым годзе не заўважана.

Як паведаміў каардынатар кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» Валянцін Стэфановіч, падчас датэрміновага галасавання на 20-30% участкаў назіральнікі кампаніі штодня станавіліся сведкамі прымусовага галасавання. «Студэнтаў прыводзілі куратары, выбаршчыкі прасілі выдаць ім дакумент аб тым, што яны прагаласавалі», - распавёў Стэфановіч.

Акрамя таго, паводле яго слоў, прагноз праваабаронцаў на яўку выбаршчыкаў у гэтым годзе таксама апраўдаўся - меркавалася, што датэрмінова ў Беларусі прагаласуе ад 20 да 30% выбаршчыкаў. У выніку за пяць дзён датэрміновага галасавання, па афіцыйных дадзеных, на ўчасткі прыйшло 25,9% выбаршчыкаў. У той жа час Стэфановіч адзначае, што яўка ў 20-30% - традыцыйная лічба для датэрміновага галасавання ў Беларусі. Разыходжанні ў дадзеных па яўцы ва ўчастковых камісій і назіральнікаў кампаніі, па словах праваабаронцы, склалі больш за 8%.

Акрамя таго, як адзначыў Стэфановіч, некаторыя назіральнікі фіксуюць скарачэнне колькасці выбаршчыкаў, зарэгістраваных на участках. Па словах праваабаронцы, у назіральнікаў няма доступу да спісаў выбаршчыкаў, што дае магчымасць для неабмежаваных маніпуляцый з гэтымі лічбамі - іх «можна памяншаць або павялічваць, у залежнасці ад пастаўленай задачы».

На думку Стэфановіча, выбарчая кампанія 2012 праходзіць гэтак жа, як і папярэднія.

«Нічога новага, экстраардынарнага і выключнага мы не ўбачылі. У датэрміновым галасаванні бяруць удзел адны і тыя ж катэгорыі выбаршчыкаў, яўка традыцыйна складае 20-30% », - сказаў ён.

Што тычыцца ціску на назіральнікаў падчас датэрміновага галасавання, то, па словах Стэфановіча, праблемы ўзнікалі, у асноўным, з іх рэгістрацыяй.

Праваабаронца таксама нагадаў выпадак з баранавіцкім доўгатэрміновым назіральнікам Сяргеем Гоўшам, які ў жніўні быў аштрафаваны нібыта за нецэнзурную лаянку.

Каардынатар назіральнікаў у байкотнай акрузе № 101 ад кампаніі «Гавары праўду» Юры Фабішэўскі сярод асноўных парушэнняў на датэрміновым галасаванні адзначыў «каруселі» і несупадзенне дадзеных наконт колькасьці прагаласаваўшых ў назіральнікаў і сябраў камісіі.

Па словах Фабішэўскага, несупадзенне яўкі было зафіксавана практычна на ўсіх участках акругі, але з рознай інтэнсіўнасцю.

«На некаторых участках яны імкнуліся праводзіць фальсіфікацыі, калі не было назіральнікаў. Але, у асноўным, яны проста не звярталі ўвагі на назіральнікаў. Фота-і відэаздымкі былі забароненыя, а даказаць, што на ўчастак прыйшло 20 выбаршчыкаў, а не 90, назіральнікі не могуць», - растлумачыў каардынатар.

Паводле яго слоў, у некаторыя дні дадзеныя па яўцы ў назіральнікаў і камісій супадалі, а часам фіксаваліся разыходжанні ў 3-4 разы.

Як адзначыў Фабішэўскі, у асноўны дзень галасавання назіральнікі сутыкнуліся з праблемай рэгістрацыі ва ўчастковых камісіях, дзе ім адмаўлялі па фармальных прычынах, напрыклад, таму што ў пратаколе вылучэння неразборліва напісаны нумар ўчастка.

Праблемы з рэгістрацыяй ўзнікалі ў назіральнікаў і падчас датэрміновага галасавання, але, тым не менш, назіральнікаў зарэгістравалі, хоць іх і не дапускалі да спісаў выбаршчыкаў і падліку бюлетэняў, адзначыў каардынатар па 101-й акрузе.

Гаворачы аб эфектыўнасці кампаніі байкоту ў гэтай акрузе, Фабішэўскі адзначыў, што на 13 гадзін дня яўка складала ў сярэднім 100-150 чалавек.

«Я думаю, што людзям сапраўды нецікавыя парламенцкія выбары ў Беларусі, таму што яны ўсьведамляюць усю бессэнсоўнасць беларускага парламента, - адзначыў ён. - Наколькі эфектыўнай была кампанія байкоту, можна будзе зразумець толькі пасля аналізу дадзеных па байкотнай акрузе і іншых акругах Менска».

Назіральнікі праекту «Назіранне за выбарамі: тэорыя і практыка» фіксавалі тыя ж парушэннi, што і прадстаўнікі іншых кампаній. Як паведаміла каардынатар праекта Анастасія Матчанка, найбольш распаўсюджанымі былі завышэнні яўкі выбаршчыкаў і прымусу да галасавання.

«Выпадкі прымусу не так проста заўважыць. І хоць на некаторых участках прымус не быў зафіксаваны, высокая яўка выбаршчыкаў магла ўскосна казаць пра ціск. Наўрад ці студэнты па сваім жаданні ішлі галасаваць датэрмінова», - адзначыла яна.

Наяўнасць такіх парушэнняў, на яе думку, «не дазваляе казаць пра тое, што працэс датэрміновага галасавання прайшоў дэмакратычна».

Паводле яе слоў, у час датэрміновага галасавання ў назіральнікаў праекта не ўзнікала праблем з атрыманнем дадзеных з штодзённых пратаколаў камісій - яны вывешваліся на ўсіх участках.

У асноўны дзень галасавання, па яе словах, назіральнікі сутыкаюцца з адмовамі ў доступе да інфармацыі аб колькасці выбаршчыкаў, зарэгістраваных на ўчастку, ці зарэгістраваных для галасавання па месцы жыхарства. Акрамя таго, назіральнікам не ўсюды дазваляюць фатаграфаваць ці здымаць відэа.

Па словах Матчанка, з негатыўным стаўленнем з боку камісій назіральнікі сутыкаліся, як правіла, у тых выпадках, калі пачыналі паводзіць сябе больш актыўна - паказвалі на якія-небудзь парушэнні або спрабавалі пагаварыць з камісіяй аб паляпшэнні выбарчага працэсу.

Як адзначыла каардынатар, ёсць некалькі праблемных участкаў, дзе назіральнікі да гэтага часу адчуваюць ціск з боку камісіі, паколькі падчас датэрміновага галасавання фіксавалі парушэнні кожны дзень. Каб не пагоршыць сітуацыю да заканчэння выбараў, Матчанка пакуль не называе нумары гэтых праблемных участкаў.

Такім чынам, найбольш распаўсюджанымі парушэннямі на датэрміновым галасаванні сталі: завышэнне дадзеных аб яўцы выбаршчыкаў і прымус да галасавання. Назіральнікам не даюць дадзеных аб колькасці зарэгістраваных выбаршчыкаў, не ўсюды дазваляюць праводзіць фота-і відэаздымкі, камісіі не заўсёды прыслухоўваюцца да іх парад і заўваг.
 
«Праваабаронцы за свабодныя выбары»